Hợp tác xã (HTX) không giống như các loại hình doanh nghiệp khác. Nó là doanh nghiệp với các giá trị và nguyên tắc mang lại lợi ích cho cộng đồng, tạo ra cơ hội phát triển để không ai bị bỏ lại phía sau và góp phần xây dựng một thế giới hòa bình, đoàn kết và tiến bộ.

Vị trí, vai trò của HTX đối với phát triển kinh tế hộ thành viên, kinh tế địa phương nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung dần được khẳng định ở nhiều quốc gia trên thế giới. Các HTX phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh sẽ góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, tăng trưởng kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh của đất nước.

Theo báo cáo của Liên minh HTX Việt Nam, năm 2022, cả nước đã thành lập mới được 2.187 HTX, đạt 109,35% chỉ tiêu kế hoạch năm 2022. Đến nay, cả nước có tổng cộng 29.021 HTX, trong đó có 19.384 HTX nông nghiệp, chiếm 68,8%, 8.456 HTX phi nông nghiệp, chiếm 29,1%; 1.181 Quỹ tín dụng nhân dân, chiếm 4,1%. Các HTX thu hút khoảng 6,4 triệu thành viên với 2,6 triệu lao động. Tổng vốn điều lệ của các HTX khoảng 54,15 nghìn tỷ đồng, bình quân 1,86 tỷ đồng/HTX. Tổng giá trị tài sản của các HTX khoảng 187,75 nghìn tỷ đồng, bình quân 6,5 tỷ đồng. Cả nước hiện có 125 Liên hiệp HTX (có 17 Liên hiệp HTX được thành lập mới), trung bình có 6 HTX tham gia Liên hiệp HTX, tạo việc làm cho 39.750 lao động. Doanh thu bình quân của các Liên hiệp HTX là 258 tỷ đồng/năm, lãi bình quân 8,9 tỷ đồng/năm. Một số Liên hiệp HTX có quy mô lớn như: Liên hiệp HTX thương mại TP. Hồ Chí Minh (Saigon Coop), doanh thu 32.000 tỷ đồng/năm, Liên hiệp HTX nông sản an toàn Sơn La, Liên hiệp HTX dịch vụ nông nghiệp-tổng hợp Đồng Nai (Dona Coop); Liên hiệp HTX Artermia Vĩnh Châu, Liên hiệp HTX chế biến-xuất khẩu thanh long xuất khẩu Bình Thuận...

leftcenterrightdel
Cuốn sách: “Waking the Asian Pacific Co-operative Potential” (Đánh thức tiềm năng hợp tác xã Châu Á Thái Bình Dương) 

Trên thế giới và trong nước đã có nhiều cuốn sách viết về HTX. Tuy nhiên, cuốn sách “Waking the Asian Pacific Co-operative Potential” là một công trình khá toàn diện và đầy đủ về HTX do NXB Elsevier xuất bản tháng 06 năm 2020. Cuốn sách gần 400 trang gồm 03 phần với 35 chương viết về HTX ở 11 nước khu vực Châu Á Thái Bình Dương, bao gồm Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Philippines, Singapore, Sri Lanka, Nepal và Việt Nam. Đây là công trình khoa học uy tín với sự tham gia của nhiều nhà khoa học và chuyên gia về HTX đến từ nhiều nước. Phần 1 cuốn sách đề cập khung phân tích các mô hình HTX ở Châu Á. Phần 2 tập trung nghiên cứu HTX ở các quốc gia Châu Á, bao gồm HTX trong các lĩnh vực nông nghiệp, tiêu dùng, tín dụng, và tiểu thủ công nghiệp. Phần 3 cuốn sách thảo luận việc xây dựng các HTX thành công ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương.

Với vị trí, vai trò và tầm quan trọng như trên thì việc nghiên cứu các mô hình HTX trong các lĩnh vực ở các nước có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn. Vì vậy, các GV Khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tham gia viết 02 chương trong cuốn sách “Waking the Asian Pacific Co-operative Potential”. Cụ thể là Chương 11: Mô hình HTX nông nghiệp thành công ở Việt Nam: Trường hợp HTX Văn Đức do TS. Nguyễn Văn Phương, TS. Trần Thị Thu Hương và ThS. Bùi Hồng Quý thực hiện và Chương 18: Sự thành công của Saigon Coop trong ngành bán lẻ của Việt Nam do TS. Nguyễn Anh Trụ, ThS. Đặng Thị Kim Hoa và ThS. Nguyễn Trọng Tuynh thực hiện. Chương 11 đánh giá các yếu tố vĩ mô và vi mô ảnh hưởng đến sự phát triển của HTX. Đồng thời, phân tích các yếu tố dẫn đến thành công của HTX Văn Đức, bao gồm (i) kinh nghiệm của nông dân trong sản xuất rau; (ii) quá trình quản lý của HTX; và (iii) sự hỗ trợ từ bên ngoài. Chương 18 đánh giá vai trò của các hợp tác xã ở Việt Nam và phân tích các yếu tố dẫn đến sự thành công của Saigon Coop. Do quá trình chuyển đổi cơ chế từ kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường cùng với sức ép cạnh tranh trên thị trường, nhiều hợp tác xã đã phải ngừng hoạt động hoặc giải thể. Tuy nhiên, Saigon Coop đã vượt qua các khó khăn để đạt được mục tiêu kinh doanh và trở thành một trong các nhà bán lẻ hàng đầu ở Việt Nam. Sự thành công của Saigon Coop trong những năm qua là kết quả của thực hiện các chiến lược khác biệt trong phát triển hệ thống, nguồn nhân lực, marketing, thu mua và kinh doanh.

Cuốn sách có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy và nghiên cứu về HTX, đặc biệt là giảng dạy các ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý kinh tế, Kinh tế, Kế toán,… Sự quan tâm của độc giả và thành công của cuốn sách góp phần thể hiện vai trò và ý nghĩa quan trọng của ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học vào công tác đào tạo ở Học viện Nông nghiệp Việt Nam.

Nguyễn Anh Trụ

Khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh